Presentatie onderzoeksrapport Jongeren, nieuwsmedia en betrokkenheid
Op donderdag 21 januari 2010 is de onderzoekspublicatie Jongeren, nieuwsmedia en betrokkenheid van Nico Drok en Fifi Schwarz verschenen. Het eerste exemplaar van het rapport werd op dezelfde dag tijdens de Nieuwjaarsbijeenkomst van Stichting Krant in de Klas uitgereikt aan Ronald Plasterk, Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
In een eerste reactie op het rapport stelde de minister dat de toekomst van de pers niet alleen het mediumtype betreft (de krant als printmedium), maar vooral ook gaat om het behoud van kwalitatief hoogwaardige journalistiek: we hebben journalisten nodig die burgers vanuit verschillende invalshoeken berichten en duiden wat er in de wereld gebeurt.
Dit sluit aan bij de bevindingen van de auteurs van het onderzoek, die zowel hebben gekeken naar de waarde die jongeren aan het dagblad hechten als naar de functies die nieuwsmedia vervullen. Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat jongeren dagbladen weliswaar een lage score geven als brenger van het laatste nieuws, maar dat jonge lezers dagbladen des te meer waarderen vanwege hun duidende, context- en opiniefunctie.
Voorts benadrukte de minister het belang van een pluriforme en onafhankelijke pers voor de democratie en stelde hij dat jongeren moeten leren kranten lezen, omdat dat tegenwoordig geen automatisme meer is.
Bekijk de onderzoekspublicatie
Verslag paneldiscussie
Na een presentatie van de onderzoeksresultaten door Nico Drok (lectoraat Media & Civil Society, Hogeschool Windesheim) volgde een paneldiscussie met Peter Bergwerff (hoofdredacteur Nederlands Dagblad), Alex Engbers (hoofdredacteur De Stentor), Jasper van Dijk (Tweede Kamerlid, SP), Titia Ketelaar (chef redactie nrc.next / adjunct-hoofdredacteur NRC Handelsblad) en Fifi Schwarz (directeur Stichting Krant in de Klas).
De bijeenkomst trok een gemêleerd publiek: van uitgevers en journalisten tot beleidsmakers, docenten, studenten en scholieren.
Maatschappelijke rol dagbladen
Tijdens de paneldiscussie stond de vraag centraal hoe dagbladen hun relatie met het jonge publiek kunnen versterken. Alex Engbers ging in op de opmerkingen van de minister dat burgers journalisten nodig hebben die kritisch verslag uitbrengen over maatschappelijke ontwikkelingen en wees op de kritieke situatie bij de regionale pers. In diverse regio’s is er nog maar één regionaal dagblad; als die vanwege bezuinigingen wegvalt, verliezen de burgers een belangrijke informatiebron.
Gratis abonnementen voor 18-jarigen te laat voor gewoontevorming
Jasper van Dijk, die in december een motie had ingediend waarin hij voorstelde om 18-jarigen bij wijze van experiment gratis abonnementen aan te bieden, betreurde het dat de Minister die motie niet wil uitvoeren. Daarop stelde Fifi Schwarz dat een startleeftijd van 18 jaar te laat is: jongeren moeten veel eerder wennen aan de krant als relevante informatiebron. Daarvoor is nodig dat ouders en docenten hen actief stimuleren om een krant open te slaan en dat jongeren met elkaar discussiëren en reflecteren over het nieuws.
Dit werd beaamd door twee docenten uit het publiek: het is ook in het belang van het onderwijs zelf om kinderen te leren hoe massamedia werken, zodat ze de werking van media kunnen doorgronden. Evenwel ervaren zij het wel als hinderlijk dat er nog meer verantwoordelijkheden bij het onderwijs komen te liggen. Op de suggestie om een apart vak over nieuws of mediawijsheid in te voeren, reageerde Jasper van Dijk dat dat juist tot veel tegenstand leidt in het onderwijs. Effectiever is het om het gebruik van kranten te integreren in bestaande vakken, zodat docenten het niet zien als een extra taak, maar als een logisch onderdeel van het lesprogramma.
Probleem: ontlezing of tijdsdruk?
Gesteld werd dat jongeren niet meer lezen, omdat ze tegenwoordig over te veel media beschikken. Titia Ketelaar bracht hier tegenin in dat het grote informatie-aanbod niet het enige probleem is; minstens zo belangrijk is dat jongeren van nu een heel ander leefpatroon hebben dan vroeger. Hun dag is snel gevuld met school, uitgaan, sport, muziek en sociale contacten; nieuwsmedia moeten niet alleen met andere media, maar met al die activiteiten concurreren om de tijd die jongeren beschikbaar hebben.
Jongerenpagina’s geen oplossing
Uit het onderzoek bleek dat jongeren zelf geen hoge verwachtingen hebben van jongerenpagina’s: ze willen liever door de hele krant serieus genomen worden. Dit beamen ook de hoofdredacteuren van het panel. Peter Bergwerff vertelt dat het Nederlands Dagblad het afgelopen jaar om die reden de jongerenbijlage Clou heeft opgeheven – voortaan worden jonge lezers op alle pagina’s van de krant aangesproken. Alex Engbers ziet evenmin heil in aparte jongerenpagina’s. De Stentor maakt weliswaar elk jaar een Eindexamenspecial, maar die is niet bedoeld als aparte uitgave voor jongeren, maar als een platform voor iedereen die wordt geconfronteerd met de eindexamenstress: naast de leerlingen zijn dat docenten en ouders. De special is dan ook een jaarlijks platform voor iedereen om ervaringen in te sturen en elkaar succes te wensen. Voor een regionale krant heeft een dergelijke special een belangrijke functie om de relatie met bewoners in het verspreidingsgebied te versterken.
De waarde van journalistieke informatie
Tenslotte kwam ook het ‘business model’ van de krant van de toekomst aan bod: hoe kunnen dagbladen erin slagen om jonge lezers te laten betalen voor nieuws en achtergronden? Peter Bergwerff kondigde een primeur aan: vanaf oktober 2010 kunnen bezoekers op de website van het Nederlands Dagblad achtergrondartikelen alleen tegen betaling raadplegen.
Een student uit het publiek kondigde daarop aan dat hij nooit zou betalen voor online informatie, omdat er altijd voldoende alternatieve bronnen zullen zijn. Daarop sprak Bergwerff de verwachting uit dat als ook andere contentaanbieders in die ontwikkeling mee gaan, het steeds lastiger zal worden voor gratis aanbieders om door te linken naar de content van de betaalde journalisten. Gebruikers zullen dan ook wennen aan het idee dat informatie niet gratis is.
Fifi Schwarz was daar niet gerust op: zolang jongeren niet weten welke informatie er achter slot en grendel zit, weten ze niet wat ze missen. Daarom moet jongeren worden bijgebracht dat de dagbladen ook voor hen relevante informatie bieden en dat journalistieke informatie waarde heeft. Het is daarom voor de dagbladen goed nieuws dat jonge dagbladlezers – zo blijkt uit het onderzoek – juist de duidende functie van dagbladen zo waarderen.
(c) Stichting Krant in de Klas, 22 januari 2010
